امنیت انرژی در دولت یازدهم به واقعیت رسید

    توسعۀ روزافزون گازرسانی به شهرها و روستاهای بد ون گاز، تأمین پایدار گاز صنایع و نیروگاه ها و گسترش صاد رات گاز به کشورهای همسایه، از مهم ترین اقد امات شرکت ملّی گاز ایران د ر د ولت یازد هم به شمار می رود. کلیددار صنعت گاز در دولت تدبیر و امید بعد از مرور خاطراتی از دوران نوجوانی و فرایند ورود به صنعت گاز، در گفتگو با «تازه های  نرژی» با اشاره به اقد امات در گفتگو با «تازه های انرژی» می گوید : «نخستین و مهم ترین اقد ام د ولت یازد هم را امنیت انرژی می د انم. اینکه مرد م دیگر نگران قطع شد ن گاز نیستند  و صنایع نیز هیچ گونه محد ود یتی برای تأمین گاز مصرفی ند ارند، حکایت از معناد ارشد ن امنیت انرژی د ر جمهوری اسلامی ایران است.» مهند س حمیدرضا عراقی ضمن اشاره به فعالیت های سخت افزاری و نرم افزاری شرکت ملّی گاز ایران د ر د ولت یازدهم معقد است: «کار های انجام شد ه نه تنها باعث فراموشی معضل قطعی و کمبود  گاز د ر کشور شده است، بلکه به میزان سوخت ارسالی برای نیروگاه ها و صنایع، از شد ت آلود گی هوا  نیز کاسته می شود که افزون بر این موفقیت، ارزآوری بیشتری نیز به د لیل افزایش صاد رات سوخت مایع حاصل خواهد شد.»

 معتقدم نخستین اقدام مهم دولت تدبیر و امید، بازتعریف و تثبیت امنیت انرژی است؛ یعنی مردم نگران قطع شدن گاز و کیفیت بنزین نیستند.

      کلیددار صنعت گاز ایران، اهل کجاست و دوران نوجوانی خود را چگونه گذرانده است؟

     اهل ملایر هستم و تا کلاس ششم ابتدایی، شاگرد اول کلاس بودم. از آنجا که درسم خیلی خوب بود و وضعیت مالی خوبی نداشتیم، معلمم باعث شد در دبیرستان ملّی که آن زمان پولی بود، به صورت رایگان ثبت نام کنم. وقتی موضوع را با خانواده ام مطرح کرد، ناراحت و گریان گفتم که دبیرستان ملّی نمی‌روم و می‌خواهم در همان دبیرستان دولتی که برادرانم نیز می‌روند، درس بخوانم. آن زمان دوست داشتم مانند بقیه باشم و در شرایط عادی مثل برادرانم درس بخوانم. تصور می‌کردم دبیرستان ملّی برای پولدارهاست و باید به زور پول درس بخوانند.

     یعنی به دبیرستان ملّی نرفتید؟

     نرفتم. بعد از گرفتن دیپلم ریاضی در دبیرستان دولتی و شرکت در کنکور، مایل بودم دانشگاهم نزدیک ملایر باشد تا به خانواده نزدیک باشم. در آن زمان یکی از برادرانم را به دلیل بیماری از دست داده بودم و نمی‌خواستم در آن شرایط از خانواده دور باشم. در رشتۀ فیزیک دانشگاه اراک و مهندسی کشاورزی دانشگاه همدان قبول شدم. اگرچه مهندسی کشاورزی با شرایط من سازگارتر بود، اما به دلیل نزدیکی اراک به ملایر و رفت و آمدم، رشتۀ فیزیک را انتخاب کردم. بعدها طی مراحل کاری، موفق به اخذ فوق لیسانس مدیریت صنعتی نیز شدم.

     در دوران نوجوانی و جوانی به چه چیزهایی علاقه داشتید؟

     خیلی اهل خواندن کتاب بودم و تمام موفقیت‌هایم را مدیون زیاد کتاب خواندن در دوران کودکی می‌دانم. یکی از این موفقیت‌ها، به اوایل ورود من به دبیرستان برمی‌گردد. آن زمان به دلیل خواندن کتاب‌های زیاد و معلومات بالا، به عنوان خبرنگار نشریۀ دختران پسران ملایر انتخاب و شدم؛ به طوری که هرجا مسابقه و تئاتر بود، با کارت خبرنگاری، مجانی می‌رفتم و گزارش تهیه می‌کردم و می‌فرستادم. هنوز هم کارت خبرنگاری آن زمان را دارم.

     کتاب‌ها را می‌خریدید؟

      نه؛ از کتاب فروشی شهرمان که کرایه می‌داد، شبی 30 شاهی کرایه می‌کردم.

     بیشتر چه کتاب‌هایی می‌خواندید؟

      کتاب‌های تاریخی مثل 3 تفنگدار، خواجۀ تاجدار و 10 مرد رشید را می‌خواندم.

      چرا کتاب های تاریخی؟

      به دلیل جاذبه‌ای داشتند و روان بودن کتاب‌ها. ترجمه‌های خوب و روانی داشتند.

      تمام وقتتان را صرف کتاب خواندن می‌کردید و تفریح دیگری نداشتید؟

      ورزش هم می‌کردم. اگرچه پینگ‌پنگ خوب بازی می‌کردم، اما حتی در زمان استراحت که نفر بعدی بازی کند، من از آن فرصت استفاده می‌کردم و کتاب می‌خواندم. یادم است زمانی که می‌خواستم «10 مرد رشید» را بخوانم 2 جلد سنگین داشت. جلد اول این کتاب را در کمتر از 2 روز خواندم که معادل 4 جلد کتاب خواندن الان است. زمانی که رفتم کتاب را بدهم و جلد دومش را بگیرم، فروشنده دنبال اسم من در ردیف چند روز قبل می‌گشت اما وقتی دید دیروز کتاب را گرفتم، گفت: «یک نصحیت می‌کنم. برای 30شاهی، چشم‌هایت را کور نکن.»

       پینگ‌پنگ را هم مثل کتاب خواندنتان بازی می کردید!

       آن زمان به همراه چند نفر از دوستانم ظهرها به باشگاه نزدیک خانه‌مان می‌رفتیم تا بتوانیم میز پینگ‌پنگ را نصف قیمت اصلی‌اش کرایه کنیم. زمانی که صاحب باشگاه می‌رفت برای استراحت تا زمانی که برگردد و دوباره باشگاه را باز کند، ما بازی می‌کردیم. با همین بازی‌ها، من عضو تیم پینگ‌پنگ ملایر و بعدها نیز در استان همدان اول شدم؛ حتی مدال طلای پینگ‌پنگ استانی هم دارم.

      چند سالتان بود؟

       کلاس دهم بودم که در 1352 به عنوان نفر اول استان همدان با نفر اول استان تهران در مراسم افتتاحیه شرکت کردم. آن زمان نفر اول تهران، آقای مجید احتشام‌زاده و قهرمان تیم ملّی ایران بود. من هم نوجوانی بودم با یک راکت خشک و یک جفت کفش معمولی. آن زمان تمام سالن من را تشویق می‌کردند، زیرا او هم از لحاظ لباس پوشیدن و مارک لباس با من خیلی متفاوت بود و هم از نظر سن و جثه. اگرچه به او باختم، امبازی خوبی انجام شد و به همین دلیل کلّ سالن من را تشویق می‌کردند.

      این روزها چطور، هنوز هم پینگ‌پنگ بازی می‌کنید؟

       الان که فرصت نمی شود و حدود 10 سال است که اصلاً بازی نکرده‌ام. هرچند تنیس، کوه نوردی و شنا را در حال حاضر انجام می‌دهم، اما از پینگ‌پنگ دور شدم.

       مدرسه و دوران تحصیل چگونه گذشت؟

        فاصلۀ مدرسه تا خانۀ ما خیلی زیاد بود. در زمستان‌های سرد و سخت ملایر، مسیری طولانی برای رسیدن به مدرسه طی می‌کرد م و وقتی به مدرسه می‌رسیدم، از شدت سرما تا 2 ساعت نمی‌توانستم خودکار در دست بگیرم. بعدها که پسرانم حدود 10 سال داشتند، یک بار که به ملایر رفتیم، گفتم بیایید برویم مدرسه دوران کودکی من را ببینید. زمانی که از خانۀ پدری راهی مدرسه شدیم، به دلیل طولانی بودن مسیر که پسر کوچکم که خسته شده بود، گفت: «بابابزرگ برات این همه راه را سرویس نمی‌گرفت؟» این درحالی بود که این مسیر را هر روز 2 بار می‌رفتم و برمی‌گشتم.

      آقای مهندس! روزی که وارد صنعت گاز شدید، فکر می‌کردید که  پس از نشیب و فرازهای متعدد، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملّی گاز ایران شوید؟

       واقعیت این است که نه، به این موضوع فکر نکرده بودم. همیشه به این فکر می‌کردم کاری که به من محول می‌شود، باید خوب انجام بدهم. بیشتر روی تکلیفی که به من محول می‌شد حساس بودم؛ به طوری که در زمان ورودم به شرکت ملّی گاز ایران، با تصمیم آقای جراحی قرار بر این شد که به خوزستان بروم. با اینکه در آن زمان جنگ بود و شرایط بحرانی، من فقط به تکلیفی که بر عهده‌ام گذاشته شده بود فکر می‌کردم و اصلاً به فکر این نبودم که در آن شرایط خانوادۀ من کجا مستقر شوند، چه برسد به اینکه بعدها چه اتفاقی خواهد افتاد.

      در واقع شما انتخاب شدید و خودتان در این انتخاب نقشی نداشتید؟

     بله؛ من هیچ وقت سمت و شغلی را انتخاب نکردم. همیشه انتخاب شدم و نکتۀ دیگر اینکه هیچ‌کدام از سمت‌هایم را به سادگی نپذیرفتم و همیشه من را در سمت ها، قرار می دادند. بر این باور بوده و هستم که افراد دیگری حتماً بهتر از من هستند، اما زمانی که پذیرفتم، با جان و دل کار کردم و وقت گذاشتم تا بهترین بازده را داشته باشم.

      با توجه به حجم بالای مسئولیت های کنونی، آیا کار به شما فرصت زندگی با خانواده هم می‌دهد؟

      اگر اسم زندگی را نفس کشیدن بگذاریم، بله! معمولاً جمعه‌ها ورزش می‌کنم و کتاب هم می‌خوانم. هر 2 یا 3 هفته یک پنجشنبه‌ را با همکاران به کوه می‌رویم. بعدازظهر جمعه هم به کارهای باقی‌مانده اداره می‌رسم.

      اگر اجازه بفرمایید، نگاهی هم به مسائل کلان صنعت گاز داشته باشیم. شما تنها مدیرعاملی هستید که میزبان کارکنان صنعت گاز در جشن 50 سالگی شرکت ملّی گاز ایران بودید؛ اتفاقی که تا نیم قرن آینده برای هیچ مدیرعاملی نخواهد افتاد. از طرفی چندین بار نیز میزبان رئیس جمهور بودید. خواسته رئیس جمهور از شما چه بود و چه اندازه از خواسته‌های ایشان را محقق کردید؟

      بعد از پشت سر گذاشتن زمستان سخت 1392 بود که به دیدار رئیس جمهور رفتیم. همان سال آقای روحانی در 22 بهمن از شرکت ملّی گاز ایران تشکر کرد. عید 1393 بود که رئیس جمهور به وزارت نفت آمد و هرکدام از ما چند دقیقه‌ای صحبت کردیم. من در فرصت کوتاه، شعری با مضمون زیر خواندم که خیلی خوششان آمد:    «قفلگر گه قفل سازد گه کلید قبض و بسط آید نشو تو ناامید…» به طوری که آقای فریدون، برادر رئیس جمهور، خواست که شعر را برایش بنویسم. این اولین دیدار بود. دومین دیدار هم در جشن 50 سالگی صنعت گاز بود که قول دادیم تعهدی که رئیس جمهور در زاهدان برای افتتاح گاز در این دولت داده است را عملیاتی کنیم. آن زمان این قول دادن ریسک بود، اما تمام همکارانم با تلاش و پشتکار این کار را انجام دادند. این موضوع بسیار ارزشمند است که رئیس جمهور در جشن بزرگداشت 50 سالگی گاز شرکت کرد و نشان‌دهندۀ اهمیت صنعت گاز در کشور است. برای من ارزشمند است در مجموعه‌ای کار کنم که همۀ کشور به آن افتخار کنند.

      در حالی که آخرین ماه های فعالیت د ولت یازد هم نیز د ر حال سپری شد ن است، همگان شاهد  تلاش ها و دستاوردهای متعد د  د ولت برای افزایش رفاه عمومی و توسعۀ اقتصاد ی ازجمله افتتاح فازهای مختلف پارس جنوبی برای افزایش ظرفیت تولید و پالایش گاز طبیعی هستند . شرکت ملّی گاز ایران د ر دولت یازدهم چه سهم و نقشی د ر این خصوص  د اشته و چه اقد امات مهمی به سرانجام رسید ه است؟

      معتقد م نخستین اقد ام مهم د ولت تد بیر و امید ، بازتعریف و تثبیت امنیت انرژی است؛ یعنی مرد م نگران قطع شد ن گاز و کیفیت بنزین نیستند . همین که صنایع د ر سال گذشته هیچ گونه محد ود یتی د ر مصرف گاز ند اشتند ، نشان می د هد  که امنیت انرژی وجود  د ارد . مصرف گاز نیروگاه های کشور در 3 سال از 35 میلیارد  مترمکعب به 65 میلیارد  مترمکعب رسید ه است، یعنی 30 میلیارد  مترمکعب د ر سال بیشتر شد ه است و د ر 3 سال حد ود  90 میلیارد  مترمکعب گاز مصرف کرد ه اند ؛ د ر واقع 90 میلیارد  لیتر گازوئیل و مازوت مصرف نکرد ه اند . بر همین اساس، د ر کنار افزایش ذخایر ارزی کشور، به دلیل جلوگیری از سوزاند ه شد ن حد ود  90 میلیارد  لیتر گازوئیل و مازوت، آلود گی هوا نیز کاهش یافته است. د ر مجموع اگر بخواهم مهم ترین کاری که انجام شد ه است را د ر یک کلام بگویم، این است که توانسته ایم برای مرد م و کشور، امنیت انرژی را ایجاد  و هوا را نیز کمتر آلود ه کنیم.

      برخورداری از امنیت انرژی چگونه معنا پید ا کرد ه وچه مؤلفه هایی در آن مطرح هستند؟

       توجه ویژه به یک مخزن مشترک، یعنی پارس جنوبی این امنیت انرژی را به وجود  آورد ه است. در گذشته به د لیل تشد ید  تحریم ها، نبود  افراد  خبره و توانمند ، نبود  منابع مالی و برنامه ریزی د قیق، د ر برد اشت از منابع پارس جنوبی عقب بود یم، اما با توجه به حساسیت د ولت و برنامه ریزی های وزارت نفت، توانستیم فازهای 12، 15، 16، 17، 18، 19، 20 و 21 را به بهره برد اری برسانیم و گازهای حاصله نیز به شبکۀ سراسری تزریق شد. د ر کمتر از 4سال، د ولت توانست تمام گاز هایی که د ر پارس جنوبی به مرحلۀ  بهره برد اری رسید ه بود ند  را نیز تحویل بگیرد . بخشی از این گاز به پالایشگاه ها تحویل شد  و بخشی د یگر نیز صرف گازرسانی شهری و روستایی شد  که این کار د ر نوع خود  طی نیمقرن گذشته بی نظیر بود ه است.

      توسعۀ شبکۀ گازرسانی به 97د رصد مناطق شهری و 70د رصد از مناطق روستایی، آن هم روستا هایی که نزد یک به شهر نیستند و د ر مناطق کوهستانی با مسیر طولانی و سخت و پر پیچ و خم واقع شد ه اند، کار ساد ه ای نیست. این د ر زمانی اتفاق افتاد ه که د ولت د ر سخت ترین شرایط تأمین منابع مالی بوده است. از طرفی شرکت های بزرگ بین المللی به د لیل تحریم، حاضر به همکاری نبود ند . همچنین نفت ایران نیز به د لیل تحریم، فروش خوبی ند اشت و رسید ن به این مهم، فقط با همت، تلاش و تجربۀ مد یران و کارکنان وزارت نفت و متخصصان صنعت گاز حاصل شد ه است. د ر نهایت این حرکت بزرگ، به سرانجام رسید  و توانستیم د ر کمتر از 4 سال، حجم قابل توجهی گاز را وارد  کشور و شهر و روستا های بسیاری را گازرسانی کنیم.

       هم اکنون با اقد اماتی که د ر حوزۀ گاز انجام شد ه است، صنایع و نیروگاه ها می توانند  بد ون محد ود یت د ر زمستان ها د ر پیک مصرف خود، گاز مصرف کنند . همچنین د ر مورد  موضوع گاز رسانی به آخرین استان کشور، یعنی سیستان و بلوچستان، نیز باید  گفت که اجرای خط انتقال زاهد ان با سرعت و د قت و مطابق با وعد ۀ رئیس جمهور به سرانجام رسید تا زاهد ان به شبکۀ گاز  سراسری وصل شود و خط انتقال ایرانشهر به چابهار نیز برای نیروگاه، صنایع و پتروشیمی های چابهار، فعال شود.

      گازرسانی به شهر ها و روستا ها همیشه یکی از د غد غه های مرد م بود ه است که د ر سالیان گذشته با فرازو نشیب  هایی همراه شد . د ر این راستا، د ولت و صنعت گاز با چه موانعی مواجه بود ند؟

      کمبود  مالی را می توان مانع اصلی برشمرد. اگرچه از د ید گاه من، اولویت ها د ر د ولت های مختلف، متفاوت بود ه است، اولویت های این د ولت، توسعۀ زیرساخت هاست. همیشه منابع برای همه د ولت ها محد ود  است و هنر مد یریت این است منابع محد ود را د ر کجا و به  کد ام یک از بخش های زیرساختی، تولید ی یا مصرفی تخصیص د هد.

     در کنار  اقد امات ارزند ۀ د اخلی، چه اهد اف کلان و برنامه ریزی هایی برای حضور  مؤثر د ر بازارهای بین المللی اند یشید ه شد ؟

     ورود  به بازار جهانی گاز یکی از اهد اف اصلی به شمار می رود  که بعد  از ایفای وظایف د اخلی، د ر اولویت برنامه های صنعت گاز قرار د ارد . مأموریت ما تأمین پاید ار انرژی گاز کشور و جایگزینی گاز به جای سوخت های میان تقطیر بود ه است که به خوبی این مأموریت را انجام د اد ه ایم. اکنون و با توجه به افزایش چشمگیر تولید، مأموریت ما این است که بتوانیم گاز را به کشور های د یگر صاد ر یا آن را به محصولات با ارزش افزود ۀ بالاتر تبد یل کنیم. این امر، نکتۀ مهمی است که گاز را تبد یل به برق و آن را صاد ر کنیم که اگر این کار ارزش افزود ه د اشته باشد ، باید  آن را انجام د هیم. همچنین می توان گاز را به چاه های نفت نیز  تزریق کرد  تا نفت ارزان تر و ساد ه تر به د ست  آید  که اقد امی ارزند ه و ارزش آفرین است. همچنین می توان گاز را به پتروشیمی های مختلف ارسال کرد  تا بتوانند  با تولید  محصولات میانی و نهایی، ارزش افزود ۀ  بیشتری برای کشور ایجاد  کنند . د ر نهایت اینکه باید  توجه د اشت گاز برای کشور، صنعتی ارزآور است باید  برای تبد یل آن به کالاهای با ارزش بالاتر و نه صرفاً سوخت ارزان و پاک، تلاش بیشتری کرد. 

      اقدام های ارزشمند شرکت ملّی گاز ایران د ر چند  سال اخیر، چهرۀ صنعت گاز را نسبت به گذشته، متفاوت کرد ه است. این تغییر تا چه اند ازه مشهود  است؟

      با بررسی هایی که کشورهای اروپایی پس از برجام د رخصوص صنعت گاز ایران انجام د اد ند ، متوجه شد ند  که ایران برای تأمین منابع گاز، چه د ر د اخل و چه د ر خارج از کشور، بالاترین پتانسیل را د ارد . ایران بزرگ ترین قد رت گازی د ر منطقه است و همین موضوع باعث شد ه که د ر کمیته ها، مذاکرات و کنفرانس های بین المللی، د ربارۀ چگونگی تعامل با ایران گفتگو کنند . آنها مایل هستند  تا از آخرین پیچ و خم های سیاسی و گرفتاری های تحریم خلاص شوند  تا بتوانند  با ایران قرارد اد  ببند ند ؛ چه از طریق ال ان جی و چه از طریق خطوط انتقال.

      باید  توجه د اشت که ایران، بزرگ ترین ذخایر گازی د نیا را د ارد . همچنین گاز ایران از نظر حجم و آماد ه بود ن برای صاد رات و تأمین گاز کشور د ر منطقه بی بد یل است و تنها کشوری است که فرصت  فروش و صاد رات گاز طبیعی را د ارد . وقتی کشورهای د یگر د ید ند  که ما د ر د وران تحریم، شبکه، خط انتقال، توربو کمپرسور، ایستگاه تقویت فشار و انشعاب های بسیاری را اجرایی کرد یم، به این نتیجه رسید ند  که این حجم  فعالیت برای تولید  گاز ، ایجاد  خطوط انتقال و ایستگاه و شبکه د ر یک شرکت د ر د نیا بی نظیر است. با افتخار می گویم که جزو بهترین شرکت ها نه تنها د ر ایران، بلکه د ر منطقه و جهان هستیم. ضمن اینکه پاید اری گاز و امنیت انرژی را نیز د اریم. نکته این است که باید  د ر امور گاز به وحدت برسیم و برای قرارد اد هایمان زود تر تصمیم گیری کنیم تا هرچه زود تر، وجهۀ مناسب تری از شرکت ملّی گاز ایران د ر عرصه های بین المللی ترسیم کنیم.

      در حال حاضر وضعیت صادرات به سایر کشورها چگونه است و به کد ام کشورها در آیند ه نزدیک صادرات خواهیم د اشت؟

      صاد رات گاز ایران به عراق قطعی است، با ترکیه نیز قرارد اد  د رازمد ت د اریم. قرارد اد  کشور عمان د ر حال پیگیری است. صاد رات به پاکستان نیز به فضاهایی بستگی د ارد  که ایجاد  می شود ؛ گاهی به بستن قرارد اد  و استفاد ه از گاز ایران تمایل د ارند  و گاهی می گویند  که هنوز تحریم ها برقرارند. د ر هر صورت پاکستان به گاز ایران واقعاً نیاز د ارد و این امر عملیاتی خواهد  شد.

       با توجه به فرمایشات جناب عالی و برنامه ریزی های صورت گرفته برای توسعۀ فعالیت های بین المللی شرکت ملّی گاز ایران، آیا زمان آن فرا نرسید ه که زنجیرۀ ارزش صنعت گاز، یکپارچه و تکمیل شود ؟

       معتقد م با توجه به نقش بی بد یل شرکت ملّی گاز د ر حوزه های سیاسی، اقتصاد ی و امنیت انرژی کشور، قطعاً نیازمند  تغییرات ساختاری هستیم که امید وارم با تد ابیر صورت گرفته، این اتفاق به بهترین شکل ممکن، اجرایی شود .

      این واقعیت در چندسال گذشته کاملاً مشهود است که بیشتر دستاوردهای وزارت نفت، بر محور صنعت گاز می‌چرخد. اگر جای وزیر نفت بودید، برای توسعۀ بیش از پیش این صنعت چه می‌کردید؟

      آقای زنگنه با کارهایی که ما می‌خواهیم انجام دهیم اگر مشکلی نداشته باشد، مخالفت نمی‌کند. ایشان وزیر باهوش و کاردانی هستند و منابع مالی شرکت ملّی گاز را با روش‌های مختلف افزایش داده تا در تأمین منابع مالی به مشکل برخورد نکنیم. این بهترین کار برای صنعت گاز به شمار می رود که البته صورت گرفته است.