بایدن، بی‌بی و برجام
حوق لاوات | پژوهشگر مسائل خاورمیانه مرکز اروپایی روابط خارجی
انتخاب مجدد بنیامین نتانیاهو به ریاست دولت راست افراطی در اسرائیل، از تشدید اقدامات این رژیم علیه ایران و برنامه هستهای آن خبر می‌دهد. نخستوزیر اسرائیل از این توهم که ایران «بزرگ‌ترین خطر» برای اسرائیل و صلح جهانی است، خارج نشده است. او پیش از متقاعد کردن دولت ترامپ به عقب‌‌‌نشینی به نفع کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران، به‌طور علنی با باراک اوباما رئیس‌جمهور وقت ایالات‌متحده، بر سر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، در سال ۲۰۱۵ درگیر شد. اما نتانیاهو به همین جا بسنده نکرد. نخستوزیر اسرائیل همزمان با حملات هوایی علیه اهداف مرتبط با ایران در سوریه، اقدامات مخفیانه خود برای براندازی برنامه هستهای ایران را تشدید کرد. او همچنین به دنبال تحکیم جبهه منطقهای ضدایران بین اسرائیل و کشورهای عربی خلیج‌فارس بود که در نهایت به توافق‌نامه ابراهیم با میانجی‌گری دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۰ تبدیل شد.
دیدگاه‌‌‌های نتانیاهو، به‌عنوان پرسابقه‌‌‌ترین نخستوزیر اسرائیل چنان در نهادهای سیاسی و امنیتی این کشور نفوذ کرده است که به‌رغم برکناری او از قدرت در سال ۲۰۲۱، ائتلافی به رهبری نفتالی بنت و یاییر لاپید به سیاست‌‌‌های او ادامه داد. اسرائیل عملیات هوایی در سوریه را گسترش داد و در عین حال تلاش‌‌‌های خرابکارانه و ترور را در داخل ایران تشدید کرد. دولت بنت-لاپید مشتاق ایجاد روابط بهتر با کاخ‌سفید و اروپا بود؛ اما همچنان مخالفت خود با برجام را حفظ کرد. بنابراین بازگشت نتانیاهو به قدرت، به‌جای تغییر، به تداوم سیاست‌‌‌ها اشاره دارد. براساس سوابق، نتانیاهو را باید اخلالگر فعال در حرکت منطقهای یا بین‌المللی به سمت تنش‌‌‌زایی علیه ایران دانست. در شرایطی که غرب با ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه، ایران را تحت فشار قرار داده رهبر اسرائیل ممکن است تلاش کند واشنگتن و پایتخت‌‌‌های اروپایی را در یک کارزار جدید فشار حداکثری که در نهایت میتواند مانع تلاش‌‌‌های مجدد برای احیای مجدد برجام شود، ترغیب کند. البته تلاش‌‌‌های اسرائیل برای مهار فعالیت‌‌‌های ایران در سراسر خاورمیانه نه نفوذ منطقهای تهران را معکوس کرده و نه به‌طور قابل‌‌‌توجهی به نیروهای نیابتی آن تنزل داده است.
از آن سو، درست مانند بنت و لاپید، نتانیاهو ثابت کرده است که نمی‌تواند برنامه جایگزین و قابل اجرایی برای مهار برنامه هستهای ایران بیان کند. نتانیاهو قول داده است که در صورت نیاز، یکجانبه به ایران ضربه بزند؛ اما بسیاری از کارشناسان امنیتی در توانایی اسرائیل و اثرگذاری چنین اقدامی تردید دارند. اسرائیل همچنین ممکن است با مخالفت جدی شرکای خود در خلیج‌فارس روبه‌رو شود؛ چرا که آتش‌‌‌بازی منطقهای در درجه اول به منافع اقتصادی و امنیتی آنها آسیب می‌رساند. شاید به همین دلایل است که از پیگیری جدی چنین سناریویی طفره رفته است. هنوز مشخص نیست که نتانیاهو چه‌چیز را در اولویت قرار خواهد داد. اما متحدان راست افراطی او بدون شک می‌‌‌خواهند تمرکز وزارت دفاع را به سمت یکی دیگر از جاهطلبیهای دیرینه نتانیاهو، یعنی تعمیق شهرک‌سازی اسرائیل در کرانه باختری که تحت مدیریت نظامی اسرائیل است، هدایت کنند.
با این حال، هر اقدامی برای الحاق رسمی اراضی اشغالی فلسطین برخلاف قوانین بین‌المللی، خطر بحران عمیق با آمریکا و اروپا را به همراه خواهد داشته و روابط محکم‌‌‌تر با کشورهای عربی را تضعیف می‌کند. با این کار، جنبش شهرک‌نشینان میتواند ناخواسته جاهطلبیهای دیرینه نتانیاهو برای متحد کردن جهان علیه ایران را به چالش بکشد.
منبع: دنیای اقتصاد
