مبدأ واگن‌های اجاره‌ای؛ چین یا روسیه؟
با گذشت یک هفته از اعلام دنبال‌کردن اجاره‌واگن برای رفع کمبود ناوگان در متروی پایتخت، جزئیات بیشتری از این ایده مطرح شده که نشان می‌دهد حتی با فرض جلب موافقت‌ها و عملیاتی شدن این ایده، فاصله زمانی چندماهه تا تقویت ناوگان به این ترتیب وجود دارد.
به گزارش «انرژی امروز» از دنیای‌اقتصاد، جلال بهرامی، معاون حمل‌و‌نقل و ترافیک تازه‌منصوب در شهرداری تهران اولین کسی بود که این موضوع را رسانه‌ای و عنوان کرد: افزایش واگن تنها راهکار مشکل کمبود قطار است و از این رو در حال پیگیری برای اجاره واگن هستیم؛ چراکه ساخت و خرید واگن بیش از دو سال به طول خواهد انجامید.
این پیشنهاد در حالی مطرح شد که برخی از اعضای پارلمان شهری نظیر پرویز سروری، نایب‌رئیس شورای شهر تهران، به‌کلی از آن ابراز بی‌اطلاعی کردند. برخی دیگر از اعضای شورای شهر نیز به واسطه مسوولیت در کمیسیون عمران و حمل‌و‌نقل به تدریج جزئیاتی از آن منتشر کردند که نشان می‌دهد این ایده فعلا در حد پیشنهاد اولیه است و هنوز تصمیم نهایی درباره آن اتخاذ نشده است.
ماجرا از این قرار است که شهرداری با توجه به فاصله زمانی حداقل دوساله تا ورود اولین واگن‌های جدید ساخته‌شده به خطوط مترو، درصدد اجاره واگن از کشورهای دیگر است؛ به این ترتیب که به ازای مقدار پیمایش هر واگن، رقم مشخصی پرداخت شود. این مدل سال‌ها در اتوبوسرانی تهران سابقه اجرا دارد و بخش خصوصی به این ترتیب با شهرداری مشارکت کرده است. همچنین شهرداری درصدد الگوبرداری از مدل دولتی شبکه ریلی برون‌شهری است. در حال حاضر در شرکت راه‌آهن واگن‌های اجاره‌ای بخش خصوصی به همین ترتیب مشغول سرویس‌دهی است و مدیران شهری پایتخت معتقدند همین مدل امکان اجرا در مترو را نیز دارد.
اما وجه تامل‌برانگیز ماجرا که سبب برانگیختن مخالفت‌ها با اجاره واگن شده، این است که واگن‌های اجاره‌ای قرار است از کشور دیگری به ایران وارد شود و حکم آن به نوعی مشابه حکم اتوبوس‌های دست‌دوم است. همان‌طور که درباره صرفه اقتصادی ورود اتوبوس‌های دست‌دوم به ایران اماواگرهای زیادی وجود دارد، صرفه اجاره واگن دست‌دوم به این طریق نیز محل سوال است.
روز گذشته مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، جزئیات بیشتری از کم و کیف ایده اجاره واگن برای مترو را تشریح کرد و گفت: در مورد این موضوع فعلا فقط فکر و پیشنهادی ارائه شده و شدنی بودن یا نبودن آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. وی با بیان اینکه این موضوع هنوز به جای خاصی نرسیده است، گفت: پیشنهاد این است که واگن‌های دست‌دوم از روسیه وارد شود. اما تفاوت‌هایی میان عرض تونل‌ها و واگن‌های متروی روسیه با ایران وجود دارد.
البته در نوع طراحی با کشور چین اشتراک داریم اما باید بررسی شود که اصل این موضوع به‌صرفه است یا خیر؟ یا بهتر است وقت بگذاریم و خودمان واگن بسازیم؟ چمران خاطرنشان کرد: هنوز بحث واگن‌های استیجاری به جایی نرسیده و اگر قیمت آنها بالا باشد شورا با آن مخالف است؛ هرچند این موضوع باید بررسی و همه جوانب آن در نظر گرفته شود.
این اظهارات نشان می‌دهد فرآیند بررسی ایده واگن اجاره‌ای که گفته می‌شود پیشنهاد بخش خصوصی است، احتمالا چند هفته زمان خواهد برد و پس از آن نیز با تجربه‌ای که از روندهای بروکراتیک در ماجرای ساخت ۶۳۰ واگن توسط چینی‌ها برای متروی تهران به دست آمده و هنوز پس از گذشت پنج سال، قرارداد مربوطه پیشرفت محسوسی نداشته و کار ساخت این واگن‌ها آغاز نشده، امیدی به تقویت ناوگان در چند ماه پیش رو نیست.
اما گذشته از اصل موضوع واگن‌های اجاره‌ای برای تقویت ناوگان مترو، جنس خبررسانی درباره اقداماتی که مدیریت شهری تهران به منظور بهبود کمیت و کیفیت سرویس‌دهی در شبکه حمل‌و‌نقل عمومی انجام می‌دهد نیز جای انتقاد دارد. برخی از مواردی که اعلام می‌شود، در حد برنامه نیست و صرفا یک ایده خام است که جزئیات آن نامشخص است.
اگر مقصود مدیریت شهری از طرح این موارد اخذ دیدگاه نخبگان درباره این قبیل ایده‌هاست، باید ابعاد آن به طور کامل و به روشنی عنوان شود. اگر هم کار از مرحله ایده گذشته و موافقت‌های اولیه حاصل شده، دلیلی برای اعلام قطره‌چکانی کم‌و‌کیف ماجرا وجود ندارد و انتظار می‌رود اخبار مربوطه تمام‌و‌کمال با مخاطبان در میان گذاشته و زمان‌بندی اجرای آن معلوم شود.
در حوزه ماموریتی حمل‌و‌نقل و ترافیک چندی پیش نیز خبر از مطالعه برای راه‌اندازی خطوط تراموا در تهران مطرح شد که مخالفت‌هایی را هم از درون شورای شهر برانگیخت. اتفاقا درباره موضوع تراموا نیز مشخص شد که چنین ایده‌ای هنوز مراحل تصویب در شورای شهر تهران و شورای عالی هماهنگی ترافیک را سپری نکرده و فعلا یک تصمیم قطعی و نهایی نیست؛ بلکه صرفا یک ایده اولیه و در دست مطالعه است. بااین‌حال این قبیل اخبار بعضا به شکلی برای افکار عمومی مطرح می‌شود که به نظر می‌رسد یک برنامه اجرایی قطعی درباره آن تدارک دیده شده و منابع مالی لازم نیز اختصاص پیدا کرده و در کوتاه‌مدت نتیجه آن قابل‌ارزیابی است.
