ملی شدن صنعت نفت ایران؛ 70 سال پر از روزهای فراز و نشیب
محسن حائری نژاد | رئیس مستند سازی تجربیات و مدیریت دانش شرکت راه اندازی و بهره برداری صنایع نفت (OICO)
ملی شدن صنعت نفت ایران در ۲۹ اسفند سال ۱۳۲۹، نقطه عطفی مهم در تاریخ سیاسی، اقتصادی ایران بود.
نفت که لقب طلای سیاه را به خود گرفته است با گذشت سال ها و عبور از مراحل گذار تاریخی و تحولاتی که بر ایران و منطقه خاورمیانه گذشته هرگز ذره ای از ارزش خود را از دست نداده و پس از گذشت یک سده هنوز هم نفت، نقش اصلی خود را حفظ کرده است. روز ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ به عنوان روز تاریخی ملی شدن صنعت نفت ایران در حافظه ملت ایران باقی ماند و با گشودن فصل تازه ای در تاریخ ایران، حیات اقتصادی و اجتماعی این کشور را متحول کرد.
از فوران نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه در مسجدسلیمان و به دنبال آن تولد صنعت نفت ایران، از زمانی که مردم تنها برای روشنایی از نفت خام استفاده می کردند تا به امروز که تقریبا در هر صنعتی، ردپایی از نفت خام و فرآورده های آن دیده می شود، سالها می گذرد. پس از گذشت سالها و نزدیک به 112 سال هنوز هم نفت، نقش پر رنگ در اقتصاد ایران دارد. مسلما” عامل موثری که میزان تولید دردهه های آینده به آن وابستگی فراوانی دارد، تکنولوژی است. چگونگی ظهور و بروز تکنولوژی و نحوه به کارگیری آن، تعیین کننده میزان تولید درآینده صنعت نفت خواهد بود. صنعت نفت به عنوان اهرمی قدرتمند در موازنه قدرت، در منطقه و در سطح جهانی، جایگاهی ویژه دارد. توسعه این صنعت، تنها از راه شاهراه ارتقای فناوری و بهره مندی از ابزارهای نوین، به لحاظ صنعتی و در بعد کلان تر از منظر سیاسی و استراتژیک می گذرد. افزایش سهم و ارتقای جایگاه صنعت نفت و گاز در سطح منطقه و جهان و افزایش استحصال و استخراج نفت و گاز با اولویت میادین مشترک، به همراه استفاده بهینه از ذخایر هیدروکربوری کشور به عنوان پشتوانه و محرک توسعه پایدار اقتصادی کشور همگی به توسعه صنعت نفت بستگی دارد. بدون شک امروزه پژوهش و تحقیق در حوزه نفت و گاز برای توسعه این صنعت، به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر تلقی می شود. از همین رو استفاده از پتانسیل فکری نیروهای موجود و انتقال فناوری به داخل کشور اهمیتی خاص دارد. از زمان ملی شدن صنعت نفت تاکنون، کشور ما در حال طی کردن روند گذار از اقتصاد تجارت نفت به اقتصاد صنعت نفت بوده و کماکان راهی بسیار طولانی پیش روی دارد که شتاب گرفتن در این مسیر تنها با اهتمام به توسعه علمی کشور و انباشت تجربیات با هدف حفظ و صیانت از مخازن هیدروکربنی امکان پذیر خواهد بود.
با ملی شدن صنعت نفت فصل تازه ای در تاریخ کشور گشوده شد و حیات اقتصادی و اجتماعی ایران را دچار تحولی بزرگ کرد. آنچه آشکار است در دهه های آتی سوخت های فسیلی جایگاه اصلی خود را از دست خواهند داد و این موضوع مهم را نشان می دهد تولید حداکثری از میادین نفت و گاز در دوران حاضر ارزش خود را دارد. در سالهای آتی همچنان فرصت تولید نفت وجود ندارد و برداشت بهینه و بیشتر ذخایر متعارف نفت و گاز کشور، الزامی است که دستیابی به آن، در گرو پارادایم‌های جدیدی بر صنعت نفت است.
